Payment Gateway ही एक डिजिटल पेमेंट सेवा आहे जी पेमेंट करण्यासाठी आणि प्राप्त करण्यासाठी चॅनेल म्हणून वापरली जाते. डिजिटल पेमेंट प्राप्त करण्याचा हा तांत्रिकदृष्ट्या सर्वात सोपा मार्ग आहे. Payment Gateway ची उपयुक्तता बँक किंवा ई-कॉमर्स साइटवर पेमेंट पाठवणे आणि प्राप्त करण्यापर्यंत असते. अशा प्रकारे, या इलेक्ट्रॉनिक समतुल्य भौतिक किंवा क्रेडिट कार्डचा वापर केल्याने व्यवसायांना पेमेंटवर सहज प्रक्रिया करणे सोपे होते
Payment Gateway म्हणजे काय
Table of Contents
Payment Gateway हे व्यापारी आणि ग्राहक यांच्यातील व्यवहाराचे माध्यम आहे. हे ऑफलाइन आउटलेट किंवा ऑनलाइन वेबसाइट किंवा UPI, NEFT, RTGS सारख्या पेमेंट सेवेद्वारे असू शकते. पेमेंट गेटवे प्रक्रियेत चार पक्ष सामील आहेत: ग्राहक, व्यापारी, जारी करणारी बँक आणि पेमेंट प्राप्त करणारी किंवा प्राप्त करणारी बँक. ही एक सोपी प्रक्रिया आहे
ग्राहक त्यांचे क्रेडिट किंवा डेबिट कार्ड स्वाइप करून किंवा त्यांच्या बँक खात्याच्या माहितीवर प्रक्रिया करून व्यापारी आणि ग्राहक यांच्यात त्यांची वैयक्तिक आणि आर्थिक माहिती हस्तांतरित करतात. सुरक्षा स्तर हे एक्सचेंज एन्क्रिप्ट करतात आणि संवेदनशील माहिती चुकीच्या हातात पडण्यापासून रोखतात. हे खरेदीसाठी वापरल्या जाणाऱ्या ग्राहक खात्यातील निधीची संख्या निर्धारित करते आणि त्यानुसार व्यवहाराची मंजूरी किंवा नकार सूचित करते.
Payment Gateway आणि पेमेंट प्रोसेसरमध्ये काय फरक आहे
संपूर्ण पेमेंट प्रक्रिया कशी कार्य करते हे आम्ही वर स्पष्ट केले आहे. त्यामुळे, यशस्वी आणि सुरक्षित व्यवहार करण्यासाठी पेमेंट गेटवे आणि पेमेंट प्रोसेसर या दोन मूलभूत घटकांची आवश्यकता आहे. या दोघांमधील काही फरक खालीलप्रमाणे आहेत:
Payment Gateway ग्राहकाची माहिती प्राप्त करतो आणि कार्ड सिस्टमद्वारे पडताळणीसाठी पेमेंट प्रोसेसरकडे पाठवतो. पेमेंट प्रोसेसर डेटा रिले करतात आणि कार्ड माहिती वैध आणि सुरक्षित असल्याचे सत्यापित करतात.
पेमेंट गेटवे ग्राहकांना आणि व्यापाऱ्यांना approvals आणि व्यवहार declines बद्दल सूचित करतात.
Payment Gateway चे तीन प्रकार
तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीमुळे, अनेक व्यवसाय थेट बँक हस्तांतरणातून पेमेंट गेटवे वापरून पेमेंट करण्याच्या अधिक सोयीस्कर, सुरक्षित आणि विश्वसनीय मार्गाकडे वळले आहेत. पेमेंट गेटवेचे काही सर्वात सामान्य प्रकार येथे आहेत:
Hosted payment gateways
या Payment Gateway चा वापर करून, जेव्हा एखादा ग्राहक व्यापारी वेबसाइटवरील ‘खरेदी’ बटणावर क्लिक करतो, तेव्हा सिस्टम ग्राहकाला पेमेंट सेवा प्रदात्याच्या वेबसाइटवर पुनर्निर्देशित करते. आता ग्राहकाला संबंधित कार्ड किंवा बँकेची माहिती द्यावी लागेल. कन्फॉर्म केल्यावर, ग्राहकाला त्यांचा ऑर्डर खात्रीची संदेश प्राप्त करण्यासाठी व्यापाऱ्याच्या वेबसाइटवर परत केले जाते. ग्राहकांचा विश्वास सुनिश्चित करण्याचा एक मार्ग म्हणून, व्यापारी पेमेंट पृष्ठावर त्यांचा लोगो ठेवू शकतात
Self-hosted payment gateways
या प्रकारच्या पेमेंट गेटवेला प्रो-होस्टेड पेमेंट गेटवे असेही म्हणतात. यामध्ये ग्राहकाला व्यापाऱ्याच्या वेबसाइटवर कार्ड किंवा बँक माहिती प्रदान करणे समाविष्ट आहे. ग्राहकांना विशिष्ट स्वरूपात माहिती सबमिट करणे आवश्यक असू शकते. सबमिट केल्यावर, डेटा पेमेंट गेटवेच्या URL वर पुनर्निर्देशित केला जातो. व्यापाऱ्याच्या वेबसाइटवर असल्याने, ते ग्राहक अनुभव सुधारते
API hosted payment gateways
ग्राहक या पेमेंट गेटवेमध्ये व्यापाऱ्याच्या वेबसाइटवर त्याचे क्रेडिट कार्ड किंवा बँक माहिती टाकावे लागते. URL पृष्ठावर पुनर्निर्देशित करण्याऐवजी, पेमेंट HTTPS क्वेरी किंवा API द्वारे केले जातात. संपूर्ण खरेदी प्रक्रियेवर व्यापाऱ्यांचे पूर्ण नियंत्रण असते. हे फीचर्स प्रदान करण्यासाठी, व्यापाऱ्यांकडे SSL प्रमाणपत्र आणि DSS अनुपालन असणे आवश्यक आहे
पेमेंट गेटवेची सुरक्षा फीचर्स
गोपनीय पेमेंट, कार्ड डेटा, सुरक्षा आणि अनुपालन हे पेमेंट गेटवेसाठी प्रथम क्रमांकाचे प्राधान्य आहे. डिजिटलायझेशनमुळे ज्याप्रमाणे ई-कॉमर्स विक्री भरभराटीस आली आहे, त्याचप्रमाणे ऑनलाइन व्यवसाय आणि त्यांचे ग्राहक सायबर गुन्हेगारांना अधिक असुरक्षित बनले आहेत. खरेतर, 2023 पर्यंत जागतिक स्तरावर ऑनलाइन पेमेंट फसवणूक $48 अब्जांपर्यंत पोहोचण्याची अपेक्षा आहे.
ऑनलाइन फसवे व्यवहार शोधण्यात आणि प्रतिबंधित करण्यात मदत करू शकणाऱ्या मजबूत जोखीम व्यवस्थापन सोल्यूशनमध्ये गुंतवणूक करणे आणि तुमच्या बाजूने योग्य पेमेंट गेटवे असणे ही एक चांगली सुरुवात आहे. खाली आम्ही तुमच्या ईकॉमर्स व्यवसायासाठी योग्य पेमेंट गेटवेचे काही सुरक्षा उपाय सूचीबद्ध केले आहे
PCI DSS compliance
Payment Card Industry Data Security Standards (PCI DSS)
PCI DSS हा कार्ड योजनांद्वारे लागू केलेल्या आंतरराष्ट्रीय सुरक्षा नियमांचा संच आहे. क्रेडिट आणि डेबिट कार्ड व्यवहारांचे संरक्षण करण्यासाठी तसेच कार्डधारकांच्या वैयक्तिक माहितीचा गैरवापर टाळण्यासाठी PCI DSS विकसित केले गेले आहे. जे व्यवसाय संवेदनशील कार्ड माहिती स्वीकारतात, संग्रहित करतात, प्रक्रिया करतात आणि प्रसारित करतात ते फसवणूक प्रभावीपणे रोखण्यासाठी PCI नुसार असणे आवश्यक आहे.
Tokenisation
टोकनायझेशन हा पेमेंट गेटवे वापरकर्त्यांच्या पेमेंट कार्ड माहितीचे संरक्षण करण्याचा आणखी एक मार्ग आहे. पेमेंट प्रक्रियेदरम्यान, संवेदनशील बँक कार्ड माहिती एका अनन्य ओळखकर्त्याने बदलले जातात – म्हणजे टोकन. याचा अर्थ असा की जर तुमचा डेटा सुरक्षित डिक्रिप्शन एंडपॉईंटवर पोहोचण्याआधी कोणीतरी इंटरसेप्ट करण्याचा प्रयत्न केला, तर त्यांना फक्त एक न समजणारा फॉर्म दिसेल.
3D Secure authentication
3D सुरक्षित पेमेंट गेटवे एकाधिक उपकरणांवर सुरक्षित पेमेंट प्रक्रिया सक्षम करते. Visa आणि MasterCard ने घोषणा केली की ते जागतिक स्तरावर 3DS1 प्रोटोकॉल बंद करतील आणि फक्त 3D Secure 2 (3DS2) ला समर्थन देतील, 3DS1 ची वर्धित आवृत्ती आहे , ऑक्टोबर 2022 पासून प्रभावी.
हे लक्षात घ्यावे की कार्ड योजना भारत आणि बांगलादेशमधील व्यापाऱ्यांना ऑक्टोबर 2023 पासून 3DS2 वर अपग्रेड करणे अनिवार्य करेल
सुरक्षित payment gateway कसा निवडावा
व्यापाऱ्यांना चांगला ग्राहक अनुभव देण्यासाठी आणि त्यांच्या ऑफलाइन किंवा ऑनलाइन पोर्टलवर ट्रैफ़िक वाढवण्यासाठी विश्वसनीय पेमेंट प्रदाता महत्त्वाचा आहे. आज ग्राहक त्यांच्या फोनवर पेमेंट सर्व्हिस प्रोव्हायडरचे ॲप्स सहज डाउनलोड करू शकतात. अँड्रॉइड ॲपमधील भारत क्यूआर कोड हे असेच एक उदाहरण आहे.
payment gateway निवडताना काही गोष्टी लक्षात ठेवल्या पाहिजेत
व्यवसायांनी त्यांच्या पेमेंट प्रक्रियेमध्ये किती पेमेंट पद्धती आणि चलने समाविष्ट करायची आहेत याचा विचार केला पाहिजे.
चांगली ग्राहक सेवा प्रदान करण्यासाठी संपूर्ण विक्री प्रक्रिया जलद असणे आवश्यक आहे. यामध्ये ग्राहकाच्या खात्यातून व्यापाऱ्याच्या खात्यात पैसे ट्रांसफर करणे असणे आवश्यक आहे
विचारात घेण्यासारखे आणखी एक घटक म्हणजे व्यवहार शुल्क आणि सेवा खर्च. शुल्क व्यवहारांचे प्रमाण, व्यवहारांची वारंवारता आणि इतर अनेक घटकांवर अवलंबून असते.
काही पेमेंट गेटवेसाठी व्यापारी खाते आवश्यक आहेत. इतर पर्यायांच्या तुलनेत ते कमी व्यवहार शुल्क आकारतात. शिवाय, ते अधिक सुरक्षित आहे याची खात्री केले पाहिजे
Payment Gateway 3D सुरक्षित आणि PCI डेटा सुरक्षा मानकांशी सुसंगत असणे आवश्यक आहे.
Payment Gateway जेव्हा तुम्ही विश्वासाने आणि अनुभवी पेमेंट सेवा प्रदाता आणि अधिग्रहणकर्त्यासोबत भागीदारी करता तेव्हा ते क्लिष्ट असण्याची गरज नाही.
Top Payment Gateway Providers List in India
भारतात विविध पेमेंट गेटवे आहेत जे ग्राहकांना ऑनलाइन पेमेंट उपलब्ध करून देतात
- PayUMoney
- Razorpay
- Cashfree Payments
- Bill Desk
- PayUBiz
- Citrus Pay
- CCAvenue
- Instamojo
- Direcpay
- JusPay
- Atom Paynetz
- ePaisa
- Airpay
- Emvantage
- Transecute
- Zaakpay
- Paytm
- PayPal
- Ippopay
- EaseBuzz
Payment Gateway FAQ
PayPal पेमेंट गेटवे आहे का?
PayPal कॉमर्स प्लॅटफॉर्म तुम्हाला पेमेंट गेटवे आणि पेमेंट प्रोसेसर देते, ज्यामुळे विक्री सुरू करणे सोपे होते. PayPal कॉमर्स प्लॅटफॉर्मसाठी कोणतेही सेट-अप किंवा मासिक शुल्क नाही.
डेबिट कार्ड पेमेंट गेटवे आहे का?
पेमेंट गेटवे हे एक तंत्रज्ञान आहे जे व्यापारी ग्राहकांकडून डेबिट किंवा क्रेडिट कार्ड खरेदी स्वीकारण्यासाठी वापरतात.
यामध्ये मोठ्या मॉल्स, शोरूम्सपासून किरकोळ स्टोअरमध्ये आढळणारी फिजिकल कार्ड-रीडिंग उपकरणे, परंतु ऑनलाइन स्टोअरमध्ये मिळणाऱ्या पेमेंट प्रोसेसिंग पोर्टल्सचाही समावेश आहे.
